विराटनगर । सोमबार बिहान लेटाङबाट साइकलमा आफ्नो घर बेलबारी नगरपालिका-१० भाउन्नतर्फ फर्किँदै गर्दा स्थानीय ५३ वर्षका कमल माझीको जंगली हात्तीको आक्रमणबाट घटनास्थलमै मृत्यु भयो ।
१५ मंसिरमा झापाको हल्दिबारी गाउँपालिका–३ को रणकाली सामुदायिक वनका चौकीदार ४० वर्षीय धनबहादुर बनलाई ड्युटीमै रहेका बेला जंगली हात्तीले कुल्चिएर मार्यो ।
१३ मंसिरमा हात्तीको आक्रमणबाट सुनसरीको इटहरी उपमहानगरपालिका– २ का रविन खड्काको मृत्यु भयो । राति वनबाट बस्ती प्रवेश गरेको हात्तीले आक्रमण गर्दा उनको घटनास्थलमै मृत्यु भएको थियो ।
५ मंसिरमा झापा दमकको बेलडाँगीस्थित भुटानी शरणार्थी शिविरका ७२ वर्षीय पदमलाल तामाङको हात्तीको आक्रमणबाट मृत्यु भएको थियो ।
विराटनगरस्थित कोशी प्रदेश प्रहरी कार्यालयका अनुसार तीन जिल्लामा पछिल्लो १५ दिनमा हात्तीको आक्रमणबाट चार जनाको मृत्यु भएको छ । बथानसहित आउने हात्तीले बस्ती आसपास आतंक सिर्जना गर्ने गरेको उनको भनाइ छ । यस्ता हात्तीले किसानले लगाएको बाली नष्ट गरिरहेको छ भने भौतिक संरचनामा पनि क्षति पु¥याइरहेको छ ।
मोरङको बेलबारी, भाउन्ने, मंगलबारे, कानेपोखरी जंगल आसपासको क्षेत्रमा हात्तीका बथान देखिएको जिल्ला प्रहरी कार्यालय मोरङका डीएसपी रञ्जन दाहालले बताए ।
२४–२५ वटा हात्तीको बथान बस्ती छेउछाउ देखिने गरेका छन् । बस्तीमा पसेर किसानको बालीमा क्षति पु¥याउन थालेपछि प्रहरीले स्थानीयसँगको सहकार्यमा गस्ती गरिरहेको उनले बताए । हात्ती आएको सर्वसाधारणलाई जानकारी दिन र सम्भावित दुर्घटना र क्षति रोक्नका लागि गस्ती गरेको डीएसपी दाहालले बताए । वन क्षेत्रबाट बस्तीमा पस्न खोज्ने हात्ती धपाउन सशस्त्र प्रहरी बल, नेपाल प्रहरी र वन सुरक्षाको टोली साइरनसहित खटिएको छ ।
हात्तीको आगमन बाक्लिएपछि बेलबारीको बेलबारी चिसाङ साझेदारी वन उपभोक्ता समूहले घाँस दाउरा गर्नका लागि जंगल नजान सर्वसाधारणलाई आग्रह गरेको छ ।कात्तिक अन्तिम साता पूर्वी नाका बाहुनडागी हुँदै भारतबाट नेपाल छिरेका हात्ती पछिल्लो समय मोरङ र सुनसरीको वन क्षेत्रमा देखिएका छन् ।
भारत हुँदै झापाको बाहुनडाँगीबाट प्रवेश गरेको हात्तीको बथान हुम्सेदुम्से हुँदै मोरङको उर्लाबारी, लेटाङ, मिक्लाजुङ, बेलबारी, कानेपोखरी, केराबारी, पथरी क्षेत्रमा आएको छ । सुनसरीको तरहरा र कोशी टप्पु क्षेत्रमा पनि जंगली हात्तीको बथान देखिएको छ ।
हात्ती विज्ञ डा। अशोक रामका अनुसार आहारा खोज्दै जंगलबाट निस्किने हात्ती बस्ती पस्दा जोखिम हुन्छ । मानवीय असावधानीकै कारण हात्तीको आक्रमणमा सर्वसाधारण परिरहेको उनले बताए । उनका अनुसार भारत हुँदै बाहुडाँगीबाट कोशी टप्पुसम्म हात्तीहरु धेरै पहिले देखि नै आवतजावत गर्थे ।
‘पहिले धेरै वन थियो, चारकोसे झाडी थियो र हात्ती आएको जानकारी हुँदैनथ्यो’, उनले भने, ‘हात्तीको बासस्थानको अतिक्रमण, खानेकुराको अभाव भयो, हात्ती हिँड्ने बाटोको अतिक्रण भयो ।’
भारतबाट कात्तिक–मंसिर र जेठ–असारको समयमा हात्तीहरु नेपाल प्रवेश गर्ने देखिएको छ । हात्तीविज्ञ रामका अनुसार यो समय प्रजननको बेला पनि भएका कारण भाले हात्ती धेरै आक्रामक हुन्छन् ।
पछिल्ला केही वर्षयता मेची खोला तरेर भारतबाट ठूलो बथान नेपाल आएको थिएन । ‘फाट्टफुट्ट आएका हात्ती पनि चुलाचुली, माइखोलासम्म आएर फर्किएका थिए’, उनले भने, ‘यसपालि असार ताका एउटा ग्रुप कोसी नदीसम्म आयो, अहिले फेरि देखिएको छ ।’
हात्तीविज्ञ रामका अनुसार सन् १९७४ मा भारतबाट ठूलो बथान नेपाल आएको थियो । त्यतिबेला ठूलो प्रयास गरेर उक्त बथानलाई भारत नै फर्काइएको थियो ।
बथानमा आएका हात्ती लखेट्न खोज्दा धेरै दुर्घटना भएको उनले बताए । ‘सुरुमा लखेट्छन्, जोस देखाउँछन्, जब हात्तीले चार्ज गर्छ त्यसबेला भाग्न सक्दैनन्’, उनले भने, ‘हाम्रोमा जनचेतनाको अभाव पनि छ । जुन क्षेत्रमा हात्ती देखिएका छन् त्यो क्षेत्रमा जनचेतना जगाउनुपर्छ ।’
मन्त्रीको निर्देशन स् क्षतिपूर्ति दिन ढिलो नगर्नू
कोशीका प्रदेशका पर्यटन, वन तथा वातावरण मन्त्री गणेश उप्रेतीले हात्तीको आक्रमणमा परी ज्यान गुमाएका परिवारको क्षतिपूर्तिमा ढिलाइ नगर्न निर्देशन दिएका छन् । हात्तीको आक्रमणमा परी सोमबार ज्यान गुुमाएका कमल माझीको परिवारलाई समेवदना प्रकट गर्न मोरङको लेटाङ–३ स्थित कीर्तिमान टोल पुगेका मन्त्री उप्रेतीले क्षतिपूर्ति दिन ढिलो नगर्न कर्मचारीलाई निर्देशन दिएका हुन् ।
प्रदेशसभाको मंगलबार बसेको बैठकको शून्य समयमा सांसदहरुले हात्ती आक्रमणको बिषयमा सरकारको जवाफदेहीता खोजेपछि मन्त्री उप्रेती बुधबार मृतक परिवारको घर पुगेका थिए ।
‘कानुनमा ३० दिनभित्र भनिएपनि मुचुल्का उठाउने काम २ दिनको हो । बाँकी प्रक्रियामा जाँदा ५ दिनभित्र काम सकिन्छ । ३० दिन कुर्नैपर्ने आवश्यकता छैन’, उनले भने, ‘जनतालाई सरकारको अनुभूति दिलाउने दायित्व हाम्रै हो । त्यसैले ढिलासुस्ती नगरौं । हामीले के गर्नुपर्छ गर्छौं ।’
उनले मृतक परिवारलाई किरिया खर्च बापत ५० हजार रुपैयाँ रकम उपलब्ध गराए । हात्तीको आक्रमणमा परी ज्यान गुमाएका माझीको परिवारमा उनकी श्रीमतीसहित २ छोरा, बुहारी र २ जना नातिनी छन् । माझीका बुबाको अढाइ महिनाअघि मृत्यु भएको थियो ।
