मुस्ताङ । हिमाली जिल्ला मुस्ताङमा दुर्लभ हिउँ चितुवाको संख्या पत्ता लगाउन ‘क्यामेरा ट्यापिङ’ मार्फत अध्ययन शुरू गरिएको छ ।
बायोकोस नेपाल र अन्नपूर्ण संरक्षण क्षेत्र आयोजना (एक्याप) जोमसोमको सहकार्यमा उच्च लेक क्षेत्रलाई केन्द्रित गर्दै क्यामेरा जडान गरिएको हो । गएको हप्तादेखि वारागुङ मुक्तिक्षेत्रअन्तर्गत झोङ, पुडाक, छेङ्गुर, थोरङफेदी, फल्याक, धार्काजुङ र मुस्ताङ–डोल्पा सडक किनारका उच्च लेक क्षेत्रमा १५ वटा क्यामेरा जडान गरिएका छन् । आजदेखि घरपझोङ गाउँपालिकाका स्याङ, मार्फा र चिमाङका उच्च लेक क्षेत्रमा पनि थप क्यामेरा जडान हुँदैछ ।
बायोकोसका फिल्ड बायोलोजिस्ट बुद्धिबहादुर गुरुङ र असिस्टेन्ट प्रविन लामा, साथै एक्यापका संरक्षण सहायक दीपक ओली क्यामेरा जडान कार्यमा खटिएका छन् । क्यामेरा दुई महिनासम्म लेकमा राखिनेछ । अध्ययनको उद्देश्य हिउँ चितुवाको वास्तविक संख्या, आहारा प्रजातिको अवस्था, मानव–चितुवा द्धन्द्व, र जलवायु परिवर्तनका कारण बासस्थानमा परेको असर पत्ता लगाउनु हो ।
गुरुङका अनुसार, दुई महिनापछि क्यामेराको तथ्याङ्क संकलन गरी विस्तृत विश्लेषण गरिनेछ र सबै जानकारी एक्यापलाई हस्तान्तरण गरिनेछ । बायोकोस नेपालले विगतमा मनाङमा लगातार चार वर्ष हिउँ चितुवा अध्ययन गरिसकेको छ । यसपालि मुस्ताङमा यो कार्यक्रम पहिलो पटक व्यापक रूपमा शुरू भएको हो । माथिल्लो मुस्ताङमा पनि एक पीएचडी विद्यार्थीले छुट्टै क्यामेरा ट्यापिङ अध्ययन गरिरहेका छन् ।
अहिले मुस्ताङमा मानव–चितुवा द्धन्द्व बढ्दो छ । हिउँद याममा घाँस नउम्रनु, पानीका मुहान सुक्नु र नाउर जस्ता आहारा बस्ती नजिक झर्नाले चितुवा पनि खोला र बस्तीमा आउने घटना बढेका छन् । यसबाट पशुपालकका चौपायामा क्षति हुने क्रम दोहोरिएको छ ।
जलवायु परिवर्तनका कारण कम उचाइमा बस्ने कमन लेपार्ड (साधारण चितुवा) समेत माथिल्लो क्षेत्रतिर सर्ने देखिएको छ, जसले वन्यजन्तु–मानव सहअस्तित्वमा थप चुनौती पैदा गरेको छ । यो अध्ययनले मुस्ताङमा हिउँ चितुवाको संरक्षण तथा सहअस्तित्व निर्माणमा महत्त्वपूर्ण आधार दिने अपेक्षा गरिएको छ ।
