काठमाडौं । प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली चार दिने चीन भ्रमणमा छन् । मंगलबार महत्त्वपूर्ण राजनीतिक भेटघाट र समझदारी गरेका ओली बुधबार चीनको पेकिङ विश्वविद्यालय पुगे ।
विश्वविद्यालयमा ‘बृहत लोकतन्त्रः समृद्ध नेपाल, सुखी नेपालीको यात्रा’ विषयमा मन्तव्य दिँदै उनले लोकतन्त्रको क्षयीकरण र यसका चुनौतीबारे धारणा राखे ।
प्रधानमन्त्री ओलीले आफ्नो लामो राजनीतिक जीवन स्मरण गर्दै भने, ‘कठिनाइ र चुनौतीहरूको सामना गर्दै लोकतन्त्र र जनताको सुखका लागि मेरा प्रयास अझै बलियो बनेको छ ।’
‘आजको विश्व लोकतन्त्रको क्षयीकरण वा पछाडि फर्कने कुरा गरिरहेको छ,’ उनले भने, ‘बिडम्बना के छ भने धेरै तथाकथित विकसित देशहरूमा जनतालाई नै लोकतन्त्रविरुद्ध खडा गरिएको छ ।’
प्रधानमन्त्री ओलीले यस्तो अवस्थामा केही प्रश्न सोध्नुपर्ने बाध्यता जन्मिएको उल्लेख गर्दै भनेका छन्, ‘लोकतन्त्र वास्तवमा के हो ? लोकतन्त्र कहिले सफल हुन्छ ? लोकतन्त्र केवल सौन्दर्यप्रसाधनभन्दा बाहिर उठ्न सकेको छ ? लोकतन्त्रको नाममा सबैलाई एउटै मापदण्ड लगाउन सकिन्छ ?’
प्रधानमन्त्रीले लोकतन्त्रलाई बृहत् अर्थमा बुझ्नुपर्ने र यसको व्यापकता खोज्नुपर्नेमा जोड दिँदै यसलाई लोकतन्त्रलाई केवल राजनीतिक संरचनाको रूपमा बुझ्न नहुने बताए ।
‘लोकतन्त्र केवल राजनीतिक संरचना मात्र होइन, सामाजिक प्रणाली पनि हो । यसको अर्थ हरेक व्यक्तिको सम्मान, सम्भावना, सुरक्षा र समृद्धिको सुनिश्चितता हो,’ प्रधानमन्त्री ओलीले भने ।
लोकतन्त्रमा जनताले आफ्ना प्रतिनिधिहरू चयन गर्ने भए पनि यस्तो लोकतन्त्रलाई केवल यही प्रक्रियामा सीमित गर्न नहुनेमा उनले जोड दिए ।
‘लोकतन्त्रले केवल प्रतिनिधिहरू चयन गर्ने प्रक्रियामा सीमित रहनु हुँदैन । यो आर्थिक, सामाजिक र सांस्कृतिक पक्षहरूमा पनि आधारित हुनुपर्छ । लोकतन्त्रले जिम्मेवारी र कर्तव्यको समन्वय गराउनुपर्छ,’ प्रधानमन्त्री ओलीले भने ।
‘नेपालको लोकतन्त्रको यात्रा निकै चुनौतीपूर्ण रह्यो । धेरै वर्षसम्म नेपाल सामन्ती व्यवस्थाको अधीनमा रह्यो । १०४ वर्ष लामो राणा शासनले देशलाई अलग्ग्याएको थियो’ प्रधानमन्त्री ओलीले भने, ‘तर नेपाली जनताको दृढ संकल्पले १९५१ मा राणा शासन अन्त्य भयो । तर लोकतन्त्र लामो समय टिकेन ।’
१९९० को आन्दोलनपछि बहुदलीय लोकतन्त्र फर्किएको ओलीले स्मरण गरे । त्यसपछि पनि मुलुकमा राजतन्त्र कायम रहेको र १९९६ देखि सशस्त्र द्वन्द्व सुरु भएको उल्लेख गर्दै ओलीले विस्तृत शान्ति सम्झौतापछि मुलुकले लोकतान्त्रिक गति लिएको बताए ।
‘२००६ मा विस्तृत शान्ति सम्झौता भएपछि नेपाली जनताको शक्ति सफल भयो । २००८ मा राजतन्त्र समाप्त भयो र २०१५ मा जनप्रतिनिधिहरूद्वारा बनाइएको संविधान जारी भयो,’ प्रधानमन्त्री ओलीले भने ।
उनले अगाडि भने, ‘नेपालको राजनीतिक यात्रा अद्वितीय छ । वामपन्थी र दक्षिणपन्थी शक्तिहरू मिलेर बारम्बार राजतन्त्र र अधिनायकवादलाई पराजित गरे ।’
लोकतन्त्रप्रतिको दृढ उद्देश्य र संकल्पले आफूलाई १४ वर्षको जेल जीवन र लामो एकान्त कारावाससहितका कठोर यातना सहन सक्ने बनाएको पनि उनले बताए ।
‘मेरो जीवनभर मैले मानिसहरूको जीवनमा वास्तविक परिवर्तन ल्याउने गहिरो सोच राखेको छु । यो नै त्यो उज्यालो हो जसले मलाई दशकौंसम्म मार्गदर्शन गर्यो,’ प्रधानमन्त्री ओलीले भने ।
गरिबी, अभाव, र अज्ञानताको अन्धकारसँग लड्न लोकतन्त्रप्रतिको दृढताले सघाएको उनको भनाइ छ । उनले भने, ‘मेरो सम्पूर्ण राजनीतिक संघर्ष, अध्ययन, चिन्तन र क्रियाकलापहरू गरिबी, अभाव, र अज्ञानताको अन्धकारसँग लड्न यो उज्यालोको किरणमा निर्देशित भएका छन् ।’
लोकतन्त्रको विभिन्न कोणबाट व्याख्या गर्दै प्रधानमन्त्री ओलीले भनेका छन्, ‘मेरो दृष्टिकोण बृहत लोकतन्त्र बारे त्यो हो, जसले राजनीतिक, आर्थिक, सामाजिक र सांस्कृतिक पक्षहरूलाई समेट्छ । यो दृष्टिकोणले समानता, न्याय र दिगो विकास सुनिश्चित गर्छ ।’
लोकतन्त्रको ब्याख्या गर्ने क्रममा उनले नेपाल र चीन प्राचीन ज्ञानका भूमि भएको स्मरण गरे ।
‘यहाँका महान् दार्शनिकहरूले र ऋषिहरूका शिक्षाले पुस्तौंसम्म प्रेरित गर्दै विश्वभरी धेरै जीवनलाई छुने काम गरेका छन्’ ओलीले भने, ‘हाम्रो क्षेत्रका धेरै महान् सभ्यताहरू यहीं विकसित भए र ती सभ्यताहरू हाम्रो समाजको अडिग आधारशिला बनेका छन् । ती सभ्यताहरू आजको आधुनिक यात्रामा पनि झल्किन्छन् ।’
संसार अन्धकारमा हुँदै प्रगति गरिसकेको मुलुक नेपाल र चीन रहेको उनले बताए । ‘हाम्रो क्षेत्र प्रतिबद्धता र परिश्रमको धनी छ । हाम्रा पूर्वजहरूले यी विशेषताहरूको आधारमा प्रगति गरे, जबकि बाँकी संसार अझै अन्धकारमा थियो’ उनले भने ।
पूर्वजहरूको व्याख्या गर्दै उनले थपे, ‘हाम्रा पूर्वजहरू विचारक मात्र थिएनन् । उनीहरू नवप्रवर्तनकर्ता र दूरदर्शी थिए, जसको योगदानले एशिया र संसारलाई अमूल्य धरोहर दिएको छ ।’
इतिहासमा चुनौतीहरू रहेता पनि, समाजमा असमान भएत पनि आशाको किरण कहिल्यै ननिभेको उल्लेख गर्दै उनले थपे, ‘आज हामीलाई हाम्रो सभ्यतागत जगमा आधारित रहेर मानव प्रगतिलाई विस्तार गर्ने जिम्मेवारी छ । यस दिशामा चीनको प्रगतिलाई म प्रशंसा गर्दछु ।’
व्याख्यानको क्रममा ओलीले चिनियाँ राजनीतिक व्यवस्था बारे चर्चा भने गरेनन् ।
