- कविता पौड्याल
समता र प्रगतिलाई प्राथमिकता दिने संसारमा महिला सशक्तीकरणले सामाजिक सन्तुलन र दिगो विकास हासिल गर्नका लागि आधारशीला प्रस्तुत गर्दछ। महिलालाई सशक्त बनाउनु मात्र नैतिक दायित्व नभई यो एक रणनीतिक आवश्यकता हो । जसले परिवार, समुदाय र राष्ट्रलाई समृद्ध बनाउँछ।
महिला सशक्तीकरण भन्नाले महिलाहरूलाई शिक्षा, आर्थिक अवसर, स्वास्थ्य सेवा र निर्णय गर्ने भूमिकामा पहुँच बढाउने प्रक्रियालाई जनाउँछ। यसले महिलाहरूको सम्भावनालाई रोक्ने समाजिक बाधाहरूलाई तोड्दै उनीहरूलाई आफ्नो भविष्य निर्माण गर्ने स्वतन्त्रता र स्रोत सुनिश्चित गर्दछ । महिला सशक्तीकरणको एउटा महत्वपूर्ण पक्ष भनेको नेतृत्वका भूमिकामा महिलाहरूको उपस्थिति हो। नेतृत्वमा महिलाहरूको सहभागिताले मात्र समाजमा लैंगिक समानता प्रबर्द्धन गर्दैन, यसले नविनता, समावेशीता र समृद्धिको बाटो खोल्छ। नेपाल जस्तो विविधतायुक्त समाजमा, महिलाहरूले नेतृत्वको विभिन्न क्षेत्रमा पुर्याएको योगदान अझ प्रेरणादायी छ।
कविता पौड्याल
नेपालमा महिलाको नेतृत्व यात्रा विभिन्न चुनौती र अवसरहरूको समिश्रण हो। महिला नेतृत्वले समाजलाई समृद्ध र समतामूलक बनाउने क्षमता राख्छ । अनुसन्धानहरूले देखाएका छन् कि महिलालाई सशक्त बनाउनाले आर्थिक उत्पादकत्वमा वृद्धि हुन्छ। जब महिलाहरू कार्यबलमा र उद्यमशील प्रयासहरूमा सहभागी हुन्छन्, उनीहरूले आफ्ना देशहरूको जीडीपीमा महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्याउँछन्। शिक्षित महिलाहरूले आफ्ना बालबालिकाको स्वास्थ्य र शिक्षामा बढी लगानी गर्ने गर्छन्, जसले भविष्यका पुस्तालाई फाइदा पुग्ने सकारात्मक चक्र सिर्जना गर्छ ।
महिलालाई सशक्त बनाउनाले लैंगिक असमानतालाई घटाउँछ, जसले समतामूलक समाजहरू निर्माण गर्छ। यसले शान्ति, स्थिरता र सामाजिक अन्याय विरुद्धको प्रतिरोधशक्ति पनि बढाउँछ। महिलाहरूले नेतृत्व भूमिकामा विविध दृष्टिकोण प्रस्तुत गर्छन्, जसले नवीनता र समावेशी निर्णय प्रक्रियाहरूलाई प्रवर्द्धन गर्छ । प्रगतिको बाबजुद, केही बाधाहरूले महिला सशक्तीकरणलाई अवरोध पुर्याइरहेका छन् । लैंगिक हिंसा र विभेद, केही क्षेत्रहरूमा शिक्षा र स्वास्थ्य सेवाको सीमित पहुँच, असमानतालाई निरन्तरता दिने सांस्कृतिक मान्यताहरू र रूढीवादी धारणाहरू, तलब असमानता र नेतृत्व भूमिकामा प्रतिनिधित्वको कमी आदि हुन्।
वर्तमान समयमा बालबालिका र महिलाहरूलाई गुणस्तरीय शिक्षामा सर्वसुलभ पहुँच सुनिश्चित गर्नाले सशक्तीकरणको आधारशिला तयार हुन्छ । महिला उद्यमीहरूलाई समर्थन गर्ने र समान तलबका लागि नीति निर्माण गर्नाले महिलाको आर्थिक स्वतन्त्रता उल्लेखनीय रूपमा वृद्धि हुन्छ। लैंगिक हिंसा विरुद्ध कानून कार्यान्वयन र लैंगिक सम्वेदनशील नीतिहरू प्रवर्द्धन गर्नाले महिलाहरूका लागि सुरक्षित वातावरण निर्माण हुन्छ ।समुदाय स्तरका आन्दोलनहरू र कार्यक्रमहरूले रूढीवादी धारणालाई चुनौती दिन्छ र सामुहिक कार्यलाई प्रोत्साहन गर्छ।मार्गदर्शन अवसरहरू उपलब्ध गराउँदा महिलाहरूलाई आफ्ना पेशा र व्यक्तिगत जीवनमा अगाडि बढ्न प्रेरणा र स्रोतहरू प्रदान हुन्छ । विभिन्न देशहरूले महिला सशक्तीकरणमा महत्त्वपूर्ण प्रगति गरेका छन्।
नेपालमा पनि महिला नेतृत्वका क्षेत्रहरूमा उल्लेखनीय प्रगति देखिएको छ। नेपालमा महिलाहरूले राजनीतिक क्षेत्रमा प्रभावशाली भूमिका खेलेका छन्। राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले नेपालको पहिलो महिला राष्ट्रपतिको रूपमा इतिहास रचेकी छिन्। यो उपलब्धिले महिला नेतृत्वको सम्भावनालाई बलियो बनाएको छ। अनुराधा कोइरालाले माइती नेपालमार्फत मानव बेचबिखन विरुद्धको अभियानमा ठूलो योगदान पुर्याएकी छिन् । उनको प्रयासले हजारौँ महिलाहरूलाई सुरक्षित जीवन सुनिश्चित गरेको छ। महिलाहरूले साना व्यवसायदेखि ठूला उद्यमहरूमा योगदान पुर्याएका छन् । उदाहरणका लागि, महिलाहरूको सहकारी संस्थाले ग्रामीण क्षेत्रमा आर्थिक आत्मनिर्भरता प्रदान गर्दै आएको छ।
खेल क्षेत्रमा समेत महिलाहरूको सहभागिता उल्लेखनीय छ। फूटबल, क्रिकेट, र भलिबलजस्ता खेलकुदमा महिलाहरूले राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा सफलता हासिल गरेका छन्।
शिक्षाको क्षेत्रमा, महिला शिक्षकहरूको भूमिकाले ग्रामीण क्षेत्रका बालिकाहरूलाई शिक्षामा प्रेरित गरिरहेको छ। स्वास्थ्य क्षेत्रमा महिलाहरूले नर्स, डाक्टर, र सामाजिक स्वास्थ्य कार्यकर्ताको रूपमा उदाहरणीय काम गरिरहेका छन् ।
प्रविधि र डिजिटल पहुँचको भूमिका :
आजको डिजिटल युगमा, प्रविधिले महिला सशक्तीकरणमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्दैछ। इन्टरनेट र मोबाइल प्रविधिको पहुँचले महिलाहरूलाई शिक्षा, रोजगार, र उद्यमशीलता अवसरहरूमा संलग्न गराउन मद्दत पुर्याएको छ। नेपालजस्ता देशहरूमा डिजिटल प्लेटफर्महरूले महिलाहरूलाई घरेलु उत्पादनहरूको बजार विस्तार गर्न सहयोग गरेको छ। साथै, अनलाइन शिक्षा र ई कमर्स प्लेटफर्महरूले महिलाहरूलाई घरबाटै आफ्ना सीप विकास गर्न र आय आर्जन गर्न सक्षम बनाएका छन्।
अन्त्यमा, महिला सशक्तीकरण कुनै एकपटकको प्रयास होइन, यो एक निरन्तर प्रक्रिया हो । जसले व्यक्तिहरू, संस्थाहरू र सरकारहरूबाट प्रतिवद्धता आवश्यक पर्छ। नेतृत्वमा महिलाहरूको उपस्थिति समाजका लागि एक सकारात्मक परिवर्तन हो । नेपालजस्ता देशहरूमा महिला नेतृत्वको विस्तारले न केवल लैंगिक समानतालाई प्रवर्द्धन गर्दछ, न यसले समाजलाई समृद्ध बनाउने मार्गमा पनि योगदान पुर्याउँछ। महिलाहरूले नेतृत्वमा पुर्याएको योगदानलाई सम्मान गर्दै, आगामी पुस्तालाई अझ सक्षम बनाउनका लागि अवसरहरूको ढोका खोल्नु आजको आवश्यकता हो। चुनौतीहरूलाई सम्बोधन गरेर र प्रभावकारी रणनीतिहरू कार्यान्वयन गरेर, हामी यस्तो संसार निर्माण गर्न सक्छौँ जहाँ महिलाहरू स्वतन्त्र रूपमा प्रगतिशील भई ठूलो हितका लागि योगदान गर्न सकून्।
महिलाहरूलाई माथि उठाउँदा, हामी मानवतालाई माथि उठाउँछौँ, जसले सबैका लागि समावेशी, समतामूलक र समृद्ध भविष्यको मार्ग प्रशस्त गर्दछ।
